یکشنبه ۱۳ اسفند ۹۶ | ۱۵:۵۱ ۷ بازديد
سندروم روده تحريك پذير (IBS) اختلال رايج در روده (روده‌ي بزرگ) است. اين اختلال مي‌تواند موجب گرفتگي‌ها، دردهاي شكمي، نفخ، اسهال و يبوست شود. سندروم روده تحريك پذير يك بيماري مزمن است كه نيازمند مراقبت بلندمدت است. علائم و نشانه‌هاي سندروم روده تحريك پذير باعث ناراحتي فرد مي‌شود. ولي برخلاف كوليت زخمي و بيماري كرون كه انواعي از بيماري‌هاي التهابي روده هستند، باعث تغيير در بافت روده يا افزايش احتمال سرطان روده‌ي بزرگ نمي‌شود. بيشتر مبتلايان به سندروم روده تحريك پذير مي‌توانند با كنترل رژيم غذايي، تغيير سبك زندگي و كاهش استرس، اين بيماري را كنترل كنند. علائم سخت سندروم روده تحريك پذير تنها در عده‌ي كمي از مبتلايان مشاهده مي‌شود.
علائم سندروم روده تحريك پذير
علائم و نشانه‌هاي اين بيماري در افراد مختلف مي‌تواند متفاوت باشد. علائم سندروم روده تحريك پذير به علائم ساير بيماري‌ها شبيه است.
علائم و نشانه‌هاي اين بيماري در افراد مختلف مي‌تواند متفاوت باشد. علائم سندروم روده تحريك پذير به علائم ساير بيماري‌ها شبيه است.
يا اين تفاسير شايع‌ترين علائم آن عبارتند از:
دردها و گرفتگي‌هاي شكمي
احساس نفخ
گازهاي روده‌اي
اسهال و يبوست؛ گاهي‌اوقات اسهال و يبوست به تناوب اتفاق مي‌افتد
وجود مخاط در مدفوع
احساس نفخ
گازهاي روده‌اي
اسهال و يبوست؛ گاهي‌اوقات اسهال و يبوست به تناوب اتفاق مي‌افتد
وجود مخاط در مدفوع
با اينكه علائم سندروم روده تحريك پذير در زمان‌هايي بدتر مي‌شوند، بهبود مي‌يابند يا كلا ناپديد مي‌شوند، اين بيماري در بيشتر افراد يك بيماري مزمن محسوب مي‌شود. دردها و گرفتگي هاي شكمي از علائم سندروم روده تحريك پذير است.
چه زماني بايد به پزشك مراجعه كرد؟
با اينكه از هر ۵ آمريكايي يك نفر علائم سندروم روده تحريك پذير را دارند، كمتر از يك نفر از هر ۵ نفري كه اين علائم را دارند، به پزشك مراجعه مي‌كنند. اگر تغييرات مداومي را در عادات روده‌اي خود يا علائم سندروم روده تحريك پذير مشاهده كرديد، بايد به پزشك مراجعه كنيد. زيرا اين علائم مي‌توانند نشانه‌ي بيماري خطرناك‌تري مانند سرطان روده‌ي بزرگ باشند.
با اينكه از هر ۵ آمريكايي يك نفر علائم سندروم روده تحريك پذير را دارند، كمتر از يك نفر از هر ۵ نفري كه اين علائم را دارند، به پزشك مراجعه مي‌كنند. اگر تغييرات مداومي را در عادات روده‌اي خود يا علائم سندروم روده تحريك پذير مشاهده كرديد، بايد به پزشك مراجعه كنيد. زيرا اين علائم مي‌توانند نشانه‌ي بيماري خطرناك‌تري مانند سرطان روده‌ي بزرگ باشند.
علائمي كه مي‌تواند نشانه‌ي بيماري خطرناك‌تري باشند، عبارتند از:
خونريزي‌هاي مقعدي
دردهاي شكمي كه در شب‌ها اتفاق مي‌افتد يا شدت‌شان در شب بيشتر مي‌شود
كاهش وزن
دردهاي شكمي كه در شب‌ها اتفاق مي‌افتد يا شدت‌شان در شب بيشتر مي‌شود
كاهش وزن
پزشك مي‌تواند با روش‌هايي به تسكين علائم و جلوگيري از بيماري‌هاي روده مانند بيماري التهابي روده و سرطان روده‌ي بزرگ كمك كند. همچنين پزشك مي‌تواند از عوارض احتمالي اين بيماري مانند اسهال مزمن نيز جلوگيري كند.
علل سندروم روده تحريك پذير
به‌طور دقيق معلوم نيست كه چه‌چيزي باعث بروز سندروم روده تحريك پذير مي‌شود. ولي مجموعه‌اي از عوامل در بروز اين اختلال نقش دارند. ديواره‌ي روده با عضلاتي پوشانده شده است كه با انقباض و استراحت‌شان در يك ريتم هماهنگ موجب حركت غذا در مسير روده مي‌شوند. اگر فرد به سندروم روده تحريك پذير مبتلا باشد، ممكن است انقباضات قوي‌تر و طولاني‌تر از حالت طبيعي‌شان باشند. نتيجه‌ي اين امر اسهال، نفخ و ايجاد گازهاست. ازآن‌سو اگر انقباضات روده‌اي ضعيف باشند، سرعت حركت غذا كاهش مي‌يابد. نتيجه‌ي آن سختي و خشكي مدفوع و يبوست است.
به‌طور دقيق معلوم نيست كه چه‌چيزي باعث بروز سندروم روده تحريك پذير مي‌شود. ولي مجموعه‌اي از عوامل در بروز اين اختلال نقش دارند. ديواره‌ي روده با عضلاتي پوشانده شده است كه با انقباض و استراحت‌شان در يك ريتم هماهنگ موجب حركت غذا در مسير روده مي‌شوند. اگر فرد به سندروم روده تحريك پذير مبتلا باشد، ممكن است انقباضات قوي‌تر و طولاني‌تر از حالت طبيعي‌شان باشند. نتيجه‌ي اين امر اسهال، نفخ و ايجاد گازهاست. ازآن‌سو اگر انقباضات روده‌اي ضعيف باشند، سرعت حركت غذا كاهش مي‌يابد. نتيجه‌ي آن سختي و خشكي مدفوع و يبوست است.
اختلالات عصبي دستگاه گوارشي موجب مي‌شود به‌دنبال اتساع شكم‌تان در اثر گازها و مدفوع بيشترازحد طبيعي احساس ناراحتي كنيد. عدم هماهنگي ميان سيگنال‌هاي مغزي و دستگاه گوارشي موجب مي‌شود، بدن‌تان نسبت به تغييرات طبيعي دستگاه گوارشي بيش‌ازحد واكنش نشان دهد. اين واكنشِ بيش‌ازحد مي‌تواند موجب درد، اسهال و يبوست شود. عوامل بروز سندروم روده تحريك پذير در افراد مختلف متفاوت است
استرس در بيشتر افراد موجب تشديد علائم سندروم روده تحريك پذير مي شود.
محرك‌هايي كه افراد عادي را تحت تأثير قراز نمي‌دهد، مي‌تواند باعث بروز علائمي در افراد مبتلا به سندروم روده تحريك پذير شود. ولي همه‌ي افرادي كه به اين بيماري مبتلا هستند به يك محرك به‌طور يكسان واكنش نشان نمي‌دهند.
مهمترين محرك‌ها عبارتند از:
غذاها: هنوز نقش حساسيت‌هاي غذايي و عدم تحمل برخي غذاها در بروز سندروم روده‌ي تحريك پذير به‌طور واضح مشخص نشده است. ولي علائم اين بيماري در بسياري از مبتلايان با خوردن بعضي غذاها تشديد مي‌شود. گستره‌ي بزرگي از غذاها مي‌توانند بر اين بيماري تأثير بگذارند. شكلات، ادويه‌ها، چربي‌ها، ميوه‌ها، حبوبات، كلم، گل‌كلم، كلم‌بروكلي، شير، نوشيدني‌هاي گازدار و الكلي برخي از غذاهايي هستند كه مي‌توانند موجب تشديد علائم سندروم روده تحريك پذير شوند.
استرس‌ها: علائم سندروم روده تحريك پذير در بسياري از مبتلايان با افزايش استرس‌ها مانند استرس امتحانات پايان‌ترم يا هفته‌ي اول شغل جديد بدتر مي‌شود يا تداوم بيشتري پيدا مي‌كند. استرس تنها موجب بدترشدن علائم مي‌شود و علت بروز آنها نيستند.
هورمون‌ها: باتوجه به اينكه احتمال بروز سندروم روده تحريك پذير در خانم‌ها دو برابر آقايان است، محققان معتقدند تغييرات هورموني مي‌تواند در اين بيماري مؤثر باشد. بيشتر زنان مي‌گويند علائم سندرم روده تحريك پذير در دوران قاعدگي يا نزديك آن بدتر مي‌شود.
ساير بيماري‌ها: بعضي‌اوقات ساير بيماري‌ها مانند التهاب معده‌اي-روده‌اي يا افزايش بيش‌ازحد باكتري‌هاي موجود در روده مي‌تواند باعث تشديد علائم سندروم روده تحريك پذير شود.
عوامل خطرساز
سايقه بيماري هاي رواني احتمال ابتلا به سندروم روده تحريك پذير افزايش مي دهد.
با اينكه ممكن است علائم اين بيماري در هر فردي ديده شود، ولي افراد زير بيش‌ازديگران درمعرض سندروم روده تحريك پذير قرار دارند:
افراد جوان: سندروم روده تحريك پذير معمولا در افراد زير ۴۵ سال مشاهده مي‌شود.
زنان: احتمال بروز سندروم روده تحريك پذير در زنان دو برابر مردان است.
افراد با سابقه‌ي خانوادگي ابتلا به سندروم روده تحريك پذير: براساس مطالعات انجام‌شده كساني‌كه اعضاي خانواده‌شان به سندروم روده تحريك پذير مبتلا بوده‌اند، بيش‌ازديگران درمعرض ابتلا به اين بيماري قرار دارند.
سابقه‌ي بيماري رواني: اضطراب، افسردگي، اختلالات شخصيتي يا سابقه‌ي سوء‌استفاده‌ي جنسي در زمان كودكي نيز احتمال ابتلا به سندروم روده تحريك پذير را افزايش مي‌دهند. در زنان، سو‌ء استفاده و خشونت خانگي نيز مي‌تواند از عوامل خطرناك ابتلا به سندروم روده تحريك پذير باشد.
تأثير سابقه‌ي خانوادگي در افزايش احتمال ابتلا به سندروم روده تحريك پذير مي‌تواند ناشي از عوامل ژنتيكي، عادات مشترك در خانواده يا هردوي اين عوامل باشد.
عوارض سندروم روده تحريك پذير
يبوست و اسهال دو نشانه‌ي سندروم روده تحريك پذير هستند كه مي‌توانند موجب تشديد بواسير شوند. همچنين اگر مجبور شويد براي جلوگيري از علائم سندروم روده تحريك پذير از خوردن بعضي غذاها خودداري كنيد، ممكن است دچار سوء‌تغذيه شويد.
يبوست و اسهال دو نشانه‌ي سندروم روده تحريك پذير هستند كه مي‌توانند موجب تشديد بواسير شوند. همچنين اگر مجبور شويد براي جلوگيري از علائم سندروم روده تحريك پذير از خوردن بعضي غذاها خودداري كنيد، ممكن است دچار سوء‌تغذيه شويد.
اما شايد مهمترين پيامد سندروم روده تحريك پذير تأثيري است كه برروي كيفيت كلي زندگي برجاي مي‌گذارد. تأثيرات سندروم روده تحريك پذير ممكن است باعث شود تا فرد احساس كند در زندگي دچار كمبودهايي است. نتيجه‌ي اين امر يأس و افسردگي است.
درمان
ازجايي‌كه علت دقيق سندروم روده تحريك پذير مشخص نيست، بيشتر درمان‌ها برروي كاهش علائم اين بيماري و بازگشت فرد به زندگي عادي تمركز دارند. در بيشتر موارد با كنترل استرس و تغييراتي در سبك زندگي و رژيم غذايي مي‌توانيد علائم و نشانه‌هاي خفيف سندروم روده تحريك پذير را كنترل كنيد. تاجايي‌كه مي‌توانيد از خوردن غذاهايي كه موجب تشديد علائم اين بيماري مي‌شوند، خودداري كنيد. بيشتر ورزش كنيد. مصرف مايعات را افزايش دهيد و به اندازه‌ي كافي بخوابيد.
اگر بيماري‌تان خفيف يا شديد است، نياز داريد اقدامي فراتر از تغييراتي در سبك زندگي انجام دهيد. در اين شرايط احتمالا پزشك داروهايي را به شما تجويز كند.
ازجايي‌كه علت دقيق سندروم روده تحريك پذير مشخص نيست، بيشتر درمان‌ها برروي كاهش علائم اين بيماري و بازگشت فرد به زندگي عادي تمركز دارند. در بيشتر موارد با كنترل استرس و تغييراتي در سبك زندگي و رژيم غذايي مي‌توانيد علائم و نشانه‌هاي خفيف سندروم روده تحريك پذير را كنترل كنيد. تاجايي‌كه مي‌توانيد از خوردن غذاهايي كه موجب تشديد علائم اين بيماري مي‌شوند، خودداري كنيد. بيشتر ورزش كنيد. مصرف مايعات را افزايش دهيد و به اندازه‌ي كافي بخوابيد.
اگر بيماري‌تان خفيف يا شديد است، نياز داريد اقدامي فراتر از تغييراتي در سبك زندگي انجام دهيد. در اين شرايط احتمالا پزشك داروهايي را به شما تجويز كند.
تغييرات غذايي
توقف مصرف غذاهاي نفخ‌آور: اگر از نفخ و وجود گاز بيش‌ازحد اذيت مي‌شويد، ممكن است پزشك‌تان شما را از مصرف غذاهايي مانند نوشيدني‌هاي گازدار، سبزيجات (خصوصا كلم، گل‌كلم و كلم‌بروكلي) و ميوه‌‌هاي خام منع كند.
توقف مصرف گلوتن: براساس نتايج بدست آمده از تحقيقات، توقف مصرف گلوتن (گندم، جو و چاودار) در افراد مبتلا به سندروم روده تحريك پذير مي‌تواند، موجب بهبود اسهال اين افراد شود. البته اين توصيه كمي بحث‌برانگيز است و شواهد در اين زمينه واضح نيست.
توقف مصرف برخي كربوهيدرات‌ها: برخي افراد به انواع خاصي از كربوهيدرات‌ها مانند فروكتوز، فروكتان، لاكتوز و … كه FODMAP ناميده مي‌شوند، حساسيت دارند. اين كربوهيدرات‌ها در برخي غلات، سبزيجات، ميوه‌ها و محصولات لبني يافت مي‌شوند. بااينكه مصرف اين غذاها براي اغلب افراد ضرري ندارد، ولي كاهش آنها در رژيم غذايي مي‌تواند موجب كاهش علائم سندروم روده تحريك پذير شود.
داروها:
در موارد متوسط و شديد سندروم روده تحريك پذير به مصرف دارو نياز است.
مكمل‌هاي حاوي فيبر: مصرف مكمل‌هاي حاوي فيبر مانند بارهنگ كتاني يا متيل سلولز به همراه مايعات در كنترل يبوست مؤثر است. مصرف فيبر موجود در غذاها نسبت به فيبر موجود در مكمل‌ها نفخ بيشتري ايجاد مي‌كند. اگر فيبر نتواند به بهبود علائم كم كند، ممكن است پزشك ملين‌هاي اسموتيك مانند منيزيم هيدروكسيد يا پلي‌اتيلن گليكول تجويز كند.
داروهاي ضداسهال:
داروهاي بدون نسخه مانند لوپراميد مي‌توانند به كنترل اسهال كمك كنند. مصرف داروهاي متصل‌شونده به اسيد صفرا مانند كلسترامين، كلستيپول و كوله‌سولام نيز مي‌تواند در برخي افراد مؤثر باشد. اما ممكن است اين داروها باعث ايجاد نفخ شوند.
داروهاي آنتي كولينرژيك و آنتي اسپاسموديك:
اين داروها مانند هيوسيامين و دي‌سيكلومين مي‌توانند اسپاسم‌هاي دردناك روده‌اي را تسكين دهند. معمولا اين داروها توسط كساني مصرف مي‌شود كه گرفتار يك دوره اسهال سخت مي‌شوند. اين داروها مي‌توانند موجب تشديد يبوست شوند و علائم ديگري مانند سختي در ادرار را ايجاد كنند. افرادي كه به آب‌سياه چشم مبتلا هستند، بايد اين داروها را با‌احتياط مصرف كنند.
داروهاي ضدافسردگي:
اگر درد و افسردگي از علائم بيماري شما هستند، ممكن است پزشك براي‌تان داروهاي ضدافسردگي سه‌حلقه‌اي يا مهاركننده‌هاي بازجذب سروتونين تجويز كند. اين داروها با ممانعت از فعاليت نورون‌هاي كنترل‌كننده‌ي روده‌ي بزرگ به بهبود افسردگي كمك مي‌كنند. اگر با وجود اسهال و دردهاي شكمي مشكل افسردگي نداريد، ممكن است پزشك داروهاي ضدافسردگي سه‌حلقه‌اي ضعيف‌تري مانند ايمي‌پرامين و نورتريپتيلين را براي‌تان تجويز كند. خواب‌آلودگي و اسهال از عوارض جانبي اين داروها هستند. مهاركننده‌هاي بازجذب سروتونين مانند فلوكستين و پاروكستين نيز مي‌توانند درصورتي‌كه دچار افسردگي هستيد و درد و يبوست را تجربه مي‌كنيد، مفيد باشد.
آنتي بيوتيك‌ها:
در كساني‌كه علائم‌شان ناشي از رشد بيش‌ازحد باكتري‌ها در روده‌ي بزرگ باشد، مصرف اين داروها مفيد است. علائم اسهال در برخي افراد مبتلا به سندروم روده تحريك پذير با مصرف ريفاكسيمين بهبود يافته است، ولي در اين زمينه به مطالعات بيشتري نياز است.
مشاوره:
اگر از افسردگي رنج مي‌بريد يا استرس موجب تشديد علائم بيماري شما مي‌شود، مشاوره مي‌تواند به بهبودتان كمك كند.
داروهاي مخصوص درمان سندروم روده تحريك پذير
تاكنون ۲ دارو براي درمان سندروم روده تحريك پذير مورد تأييد قرار گرفته‌اند:
آلوسترون: آلوسترون براي آرامش روده‌ي بزرگ و كندتركردن حركات ضايعات در قسمت پاييني روده طراحي شده است. سازمان غذا و داروي ايالات متحده اين دارو را براي مدتي از بازار جمع‌آوري كرد، ولي پس از چندي مجددا اجازه‌ي فروش آن صادر كرد. با اين‌حال آلوسترون تنها بايد توسط پزشكان و براي موارد شديد اسهال در زناني‌كه درمان‌هاي ديگر بر روي آنها اثر نداشته است، تجويز شود. مصرف اين دارو براي مردان مورد تأييد قرار نگرفته است. عوارض جانبي اين دارو چندان شايع نيست، ولي بسيار خطرناك است. لذا بايد زماني از اين دارو استفاده شود كه ساير روش‌هاي درماني مؤثر واقع نشده باشند.
لوبي‌پروستون: اين دارو با افزايش ترشح مايعات در روده‌ي باريك به عبور مدفوع كمك مي‌كند. مصرف اين دارو براي زنان بالاتر از ۱۸ سال كه از سندروم روده تحريك پذير و يبوست رنج مي‌برند، مورد تأييد قرار گرفته است. تأثيرگذاري اين دارو و بي‌خطربودن آن در درازمدت در مردان اثبات نشده است. حالت تهوع، اسهال و دردهاي شكمي از عوارض جانبي اين دارو هستند. لوبي‌پروستون عموما براي زناني تجويز مي‌شود كه از سندروم روده تحريك پذير و يبوست شديد رنج مي‌برند و ساير درمان‌ها برايشان تأثيري نداشته است.
آيا سندرم روده تحريك پذير قابل معالجه مي باشد؟